Episode Transcript
[00:00:00] Speaker A: In de tweede aflevering zijn Hindewagenaar Henk Kroes en architect Kees de Haan van Jong Architecten te gast en praten we over de bouw van het klooster.
Kees, welkom in deze podcastserie. Hoe zijn jullie eigenlijk bij elkaar gekomen? Hoe hebben jullie elkaar gevonden? Wij werden gevraagd als een van een groep architecten om mogelijkerwijs in aanmerking te komen voor deze mooie opgave. Daar waren wij natuurlijk onmiddellijk door getriggerd, want dit is een opgave die maar één keer langskomt. Dus wij wilden dit per se doen.
Dus wij hebben ons, toen die vraag kwam, het hoofd gebroken over hoe gaan wij zorgen dat wij boven komen te liggen. Dus wij hebben helemaal bedacht op kantoor, daar hebben we vrij lang over gedaan, veel over gepraat, van hoe kunnen wij nou ons best doen om daar bovenop te komen, als eerste uit de bus te komen. En dat was, ik geloof, in drie fases, Henk en Henne, als ik dat goed heb.
De hele selectieprocedure van architect, we zijn volgens mij twee of drie keer langs geweest.
Dus dat was ook nog driekens spannend.
[00:01:06] Speaker B: De bouwmanager heeft daar een bepaalde taak in vervuld.
Hij heeft toen die uitvraag gedaan naar een aantal architectenbureaus.
Jullie waren een van die bureaus en toen hebben we een zitting in het bestuur gehad waar jullie toen geweest zijn met het hele bureau.
[00:01:27] Speaker A: Ja, dat was onze eerste troef, zoals wij dat zelf hadden bedacht.
[00:01:31] Speaker C: Nou, dat was geen troef, dat was een overval.
Want wij zaten in een vrij kleine ruimte en met vier of vijf mensen die dan bezig waren met de selectie van het architectenbureau. We hadden een prachtige lijst voor ons waar je dan vinkjes kunt zetten of het betreffende bureau voldoet aan de eisen. Jullie kwamen met het hele bureau van de secretarissen tot aan de creatieve denkers zeg maar en jullie kwamen binnen en namen een paar steentjes mee en die kwamen op tafel en toen zeiden jullie nou zeg het maar wat jullie willen.
En ik herinner me dat tijdens dat gesprek ik mijn hele vinkjessysteem niet had ingevuld... ...en er ook helemaal niet meer over had nagedacht. Want het ging puur op een ander niveau werken dan op het niveau van rationele kennis. Klopt dit wel? En past dit wel? En hoe zit het met het geld? Maar er was wat ons betreft, tenminste laat maar voor mezelf, er was een klik. Ik dacht, ja, hij snapt het.
[00:02:25] Speaker A: Ze snappen het. Ja, dat was mooi om te ontdekken. Daar hoop je natuurlijk op. En dat gaat ook weleens heel erg mis. Het is ook een gok.
Daarom was het voor ons zo spannend. Je neemt een beetje een gok, je bedenkt een... Ja, dat klinkt wat stom, maar een soort strategie toch? Ja, wat gaan we doen? En volgens mij was de vraag van, ja, wat voor bureau zijn jullie? Kom dat vertellen. Nou, toen dachten wij, dan moeten we dat hele bureau ook laten zien. Het is niet alleen maar die... degene die zichzelf presenteert als baas of als creatieveling of als architect. Maar het is een heel team en iedereen had ook zijn rol.
Dus dat hebben we volgens mij bedacht. We gaan ieders rol uitleggen. Wat doe je in het bureau? Wat voor taak heb je?
En volgens mij hebben we jullie uitgenodigd om datzelfde te doen. Een soort voorstelrondje XL werd dat volgens mij.
En daar kwamen die steentjes ook bij te pas. Het idee was dan dat we met opdrachtgever en architect een soort minibouwwerkje maakten. Een eerste steentje leggen en iemand Vroeg daar een steentje aan toe en dan hadden we een soort bouwwerkje gemaakt, maar dan eigenlijk een soort ritueel bedacht.
[00:03:22] Speaker B: Er was natuurlijk wel een duidelijke voorselectie geweest dat we bureaus hadden uitgezocht die ook volgens deskundigen dan in staat zouden zijn om deze, toch wel gecompliceerde opdracht, een rijksmonument omvormen tot een, wat het later dan gewoon geworden is, kophalsklooster, zoals het door jullie genoemd wordt. Maar dat was natuurlijk al de primaire beslissing die gevallen was. En wat dus voor ons toen heel duidelijk kwam, klikt het ook.
[00:03:56] Speaker A: We hadden een goed gevoel toen we bij jullie weer vertrokken waren. We hadden ook het idee dat het klikt. Het is blijkbaar toch iets wat in de lucht hangt dan op zo'n moment. Maar dan blijft het natuurlijk een beetje billen knijpen totdat het werkelijke telefoontje komt van nou jongens, jullie zijn een rondje verder. Dus ja, zo zijn we uiteindelijk bij elkaar gekomen, denk ik.
En daarna werden we ook nog uitgenodigd om wat meer op de inhoud in te gaan. Dus je hebt ook al ideeën waarom je denkt dat het goed bij je zou kunnen passen. Omdat je alvast ideeën krijgt en zo. Dan denk je, dit zou wel eens heel mooi kunnen worden.
[00:04:31] Speaker B: Nou ja, en bij ons was natuurlijk daar al een fase aan vooraf gegaan. Omdat wij de gemeente toen zo ver moesten halen dat zij ook in zouden stemmen met de bestemmingswijziging. Dat was het Nijen Pleerts gedachte waar wij toen in gewerkt hebben. En daar heeft natuurlijk Els van der Laan een hele belangrijke functie in vervuld. Omdat Els de landschappelijke contouren die van tevoren aangegeven zijn, daarin zijn ondergebracht. En dat was natuurlijk al een belangrijk uitgangspunt ook voor ons en voor jullie om mee te starten. Omdat wij ook heel duidelijk gezegd hebben, we willen een gebouw dat in dit landschap past, dat het karakter heeft van dit Friese, en past bij het karakter van dit Friese graaiende gebied. Dat was uit een heel belangrijk onderdeel van het geheel. En ook, ik bedoel, je kunt een stupa bouwen zoals we die gezien hebben, dominant aanwezig in het landschap, of je kunt de keuze maken van... nou, het moet niet opvallen als iets anders. Het moet wel zijn andere functie krijgen, maar toch moet het passen in het geheel.
[00:05:40] Speaker A: En er kwam bij dat er natuurlijk ook nog een rijksmonument... Ja, zeker.
[00:05:43] Speaker B: Ja, dat was natuurlijk ook een hele duidelijke beperking in de keuzes die je had. En uiteindelijk hebben we toch nog redelijk, vind ik, nog veel vrijheden gekregen om dit in te vullen.
En dat was natuurlijk ook te danken aan de manier waarop dit monument al echt vernieuwd was.
[00:06:00] Speaker A: Ja, dat bood kansen, zeker.
Er was natuurlijk een staal tegenaan gebouwd, een lichtbokstaal, die geen monumentale waarde had. Dat gaf ook gelijk een kans om het aan die kant ook aan te pakken en ook open te maken.
Dat hebben we echt goed kunnen benutten. Dus dat was wel weer een cadeau. Ondanks dat het monumentaal was, waren er ook weer openingen in.
[00:06:24] Speaker B: Een ander onderdeel wat ons ook nogal wat buikpijn heeft opgeleverd... ...dat waren de dakpannen. Maar dat is natuurlijk een totaal ander verhaal... ...waar aanvankelijk, tijdens de bouw ineens naar voren kwam... ...dat er dus toch wel gebruikte dakpannen geleverd zouden kunnen worden... ...terwijl de nieuwe pannen al besteld waren. Dat heeft nogal wat buikpijn opgeleverd, moet ik zeggen.
[00:06:49] Speaker C: Nou ja, ik vind in het geheel, als ik erop terugkijk, dat we de keuze hadden gemaakt om zoveel mogelijk, voor zover het in onze mogelijkheden was om materiaal te hergebruiken, dat dat een ingewikkelde is. Want als je snel wilt werken en je wilt door, dan koop je gewoon nieuw en dan gooi je de oude troep weg. En als je wilt hergebruiken, dan moet dat eruit, het moet gestald worden, het moet soms weer verplaatst worden omdat het in de weg ligt. Of het nou gaat om de oude roosters uit de lichtbokstal, of om de stenen die we gebruiken, de dakpannen die in fasering kwamen en niet in één keer. Daar heb je ook een aannemer voor nodig die daarvoor gaat, die dat ook snapt.
En de dakpannen, uiteindelijk waren de oude dakpannen lastiger, duurder dan de nieuwe.
[00:07:37] Speaker B: In verschillende maten, dat was het grote probleem. Wat ons pas later duidelijk werd.
[00:07:42] Speaker A: Ja, zie maar eens zo'n partij te vinden. Ja, dat is ook zo. En dat was ons ook toegezegd. En ja, dan is het ook even afwachtend of het ook daadwerkelijk wordt waargemaakt.
Dat is inderdaad een moeilijk proces, dat hergebruik. Hoe goed het ook is, eigenlijk moet iedereen dat willen, maar de praktijk is wel heel weer barstig op dat punt.
Ja, dat klopt. Maar dan ook weer dat het toch is gelukt, is wel geweldig. Want wat in dit project ook heel belangrijk is, architectonisch, is dat we eigenlijk wilden voorkomen dat het te veel een nieuwbouw naast een oude boerderij zou worden.
En die pannen zijn nou juist een heel mooi middel om dat te bereiken. Dat ook op de nieuwe volumes, op de nieuw gebouwde volumes, ligt die oude dakpan.
Zodat het al een beetje de verwering heeft en een gedateerde of een dak met een verhaal, een gebruikt gevoel geeft.
Dat werkt in het totaal van het complex denk ik geweldig.
[00:08:39] Speaker B: Ja, nee, ik ben het helemaal met je eens dat je dus die keuze maakt, alleen het heeft soms wel de nodige hoopbrekers en ook de nodige buikpijn en geld ook, want uiteindelijk is het veel en veel duurder geworden. Maar goed, dat zijn dan keuzes die je maakt en die consequenties komen dan als je dat nog... Ja goed, wat we nou gedaan hadden als we dit allemaal geweten hadden, weet ik niet, maar dat is altijd zo. Achteraf heb je altijd gelijk.
[00:09:08] Speaker C: Wat die pannen betreft, dat is wel interessant. Daar krijg ik namelijk wel vragen over. Dan komen hier mensen en zeggen, ja, dit doogt net. Dit klopt niet, want op een boerderij zit op de schuur een andere kleur pannen dan op het woongedeelte. Dit doogt net.
[00:09:22] Speaker A: Ja, dat vind ik heel mooi om te horen.
[00:09:23] Speaker C: En dat vind ik heel mooi om te horen, precies, want... Jouw redenering was?
[00:09:27] Speaker A: Precies, want wij zeiden ja, die boerderijen, dat kennen we in Friesland natuurlijk.
Het klopt. Klassiek hoort op het werkgedeelte, op het schuurgedeelte, een andere kleur dakpan of riet te liggen. En je ziet dat op die kophalsrompen heel mooi.
Hebben we ook voor een deel nog wel gerespecteerd. Het voorhuis ligt net even een iets luxere pand toch, dan op de rest. Maar wij zeiden ja, deze nieuwe functie van klooster is zo uniek voor Friesland, die moet eigenlijk niet teveel nog weer op die boerderij gaan lijken. Het is niet een klooster wat in een boerderij is gekomen, maar het moet eigenlijk een nieuw eigen gezicht krijgen, een eigen kloostergezicht, waar die boerderij onderdeel van uitmaakt.
En daarom hebben we heel snel al besloten, er moet eigenlijk één saus, één dakpan, één dakbedekking over het hele complex liggen, zodat het inderdaad een waarachtig nieuw klooster in het Friese landschap wordt.
Dus geen verbouwde boerderij.
Dat wordt dus gezien.
[00:10:25] Speaker C: Dat wordt gezien.
[00:10:26] Speaker A: Hebben we het antwoord ook nog?
[00:10:28] Speaker C: Ja, ik heb goed naar je geluisterd, dus ik kan altijd het antwoord geven. Dan wordt er wat getutte en geprotteld.
[00:10:35] Speaker B: En hetzelfde geldt natuurlijk voor het ollerboer. Die ook zijn eigen functie en niet meer met de zwanen.
En als ik me dat nou bekijk, dat zou ook niet meer passen.
Als ik me nu voorstel dat de zwanen ofzo, dat zou... En dat vind ik wel heel mooi, dat het inderdaad nu echt een geheel geworden is met die nieuwe functie.
[00:10:58] Speaker C: Want in Friesland heb je verschillende soorten ullenboerten op de nok van het dak, op de uiteinden.
Of met zwanen en met allemaal symboliek.
Wij vonden dat niet passend bij een kloosterfunctie.
[00:11:10] Speaker A: Dat zijn hele mooie details. Dat is heel subtiel, want op een afstandje ziet het er ongeveer gelijk uit, maar zie je wat beter, kijk je wel iets verdichter bij, dan zie je ook dat is net even anders.
En dat vind ik ook wel mooi, want dat hebben we willen voorkomen. Het moet ook niet een kijk mij nou klooster in het landschap worden. Het moet wel een soort bescheidenheid houden, denk ik, en passend in het landschap. Dat wat Henk eigenlijk in het begin al zei. Hoort daar ook bij dat je wel dingen mag veranderen, maar het moet ook niet gelijk een totaal contrast worden.
En daar horen die ullenboerden ook bij. Er zit toch weer een ullenboer op, maar net even een andere. En overigens, net als met die dakpannen, hebben we het ook met alle ramen en deuren en kozijnen gedaan.
We hebben net een discussie gehad over de vensters van het voorhuis.
Het hele complex heeft één soort hout voor alle kozijnen en deuren, namelijk onbehandeld hout. Wat ook niet klassiek past in het monument, maar wat wel over het hele complex is toegepast.
[00:12:07] Speaker C: Dat geeft één uitstraling.
[00:12:09] Speaker B: En wat mij ook opvalt, hoe belangrijk de detaillering is. Soms hele kleine dingen, want waar ik heel erg van onder de indruk was, de verlichting. Als je hier op avond ineens komt en je ziet overal die hele kleine spotjes die die verlichting vormen in het geheel.
En wij kregen van tevoren toen een keer ook een opmerking uit de omgeving. Het wordt toch niet een en al licht, want ze hadden de ervaring met het station van Manthem. Wat dus heel erg aangelicht was en gewoon op avond een hele spot in de omgeving betekende. Dus dan zie je ook hoe iedereen eigenlijk toch wel heel erg bij dat landschap betrokken is. Dat landschap is van ons allemaal.
En omdat we daar ook onderdeel van uitmaken. En in dit gebied, ja ik ben heel erg gek op dit gebied. Met al die terpjes, al die kerken die erop staan, allemaal als monumentjes in die omgeving. Nergens vind je dat soort dingen. En als je bijvoorbeeld de slag langs loopt, die dijk, dan zie je dus, als je daar op let, gaan al die torens zo voor je, die bewegen gewoon over de horizon.
En daarin zie je dus heel goede details. En ook de bomen. Ik vind het wel heel jammer dat er bij ons dan die grote bomen gesneuveld zijn.
Maar langzamerhand komt het natuurlijk wel. Zijn we bezig om de bomen ook weer te zorgen dat die ook weer opgaand worden en weer een mantel gaan vormen.
[00:13:43] Speaker C: Hoog als een ondermantel van alle kanten. Nog even terug naar dat licht van jou waar je het over had. Dat het hier niet... Nu krijg ik wel van mensen hier uit de dorpen die zeggen...
Er is ook nooit iemand thuis. Het is altijd donkersnacht.
[00:13:58] Speaker B: We.
[00:14:04] Speaker A: Hebben net geconstateerd dat het klikte. Dat heb ik ook heel erg gevoeld altijd.
En ik vind het zo mooi dat de buitenkapel eigenlijk het mooiste voorbeeld. Dan hebben wij een idee.
Want ergens moet het starten. Dan is vaak de architect die een idee bedenkt misschien. En jullie komen met een vraag. We willen eigenlijk een buitenkapel.
En hoe een opdrachtgever dan uiteindelijk dat oppakt, het idee, en ook naar zijn hand zet. Dat zie ik eigenlijk als een hele mooi gezamenlijk product, waarbij wij een idee aan jullie geven. En dat jullie met het idee eigenlijk je eigen ding weer doen en daar iets heel moois mee doen.
Want wij hadden tekeningen. Dat was een ander idee met de kloostermoppen dan dat het is uitgevoerd. En dat is voor architecten altijd een heel moeilijk onderdeel. Er zijn collega's van ons die bepalen gewoon wat er in het interieur wel en niet mag. En je mag dit niet en je mag dat niet. Sommigen willen niet eens een plantje in hun interieur. De architect beschouwt het als zijn gebouw of haar gebouw.
[00:14:59] Speaker C: Ja, jouw voorbeeld Dom van der Laan was daar een voorbeeld van.
[00:15:01] Speaker A: Ja, die kan ook vrij streng zijn.
Maar ik vind het juist mooi dat mensen snappen wat de kwaliteit van een plek is. En daar ook weer, zonder dat die architect daar zich mee hoeft te bemoeien, eigenlijk iets heel moois van maken. En ik vind de buitenkapel, het idee was we gaan een kuilsilo, zo'n mooi rond gebouwtje van beton gaan wij inkopen.
En dat zetten we op een mooie plek op het terrein en daar hebben we een hele mooie ontsloten buitenplek om te mediteren, om te zingen, om de vieringen te doen.
En wat zou het nou mooi zijn als we daar iets met de verzameling kloostermoppen gingen doen? Nou, dat was de vraag van hoe gaan we dat doen.
Toen dat idee er eenmaal was, toen hebben jullie uiteindelijk daar iets heel anders mee gedaan dan Esther, mijn collega Esther Posma had getekend. Maar eigenlijk is het veel mooier geworden omdat jullie hart en ziel erin zitten. Ik weet dat er heel veel moeite is gedaan om alle namen op de stenen te krijgen. Hoe gaan we dat doen? Dat was ook een hele zoektocht. En hoe dat er nou uitziet? Er zijn al verschillende rondleidingen waar ik ook bij was, zijn er geweest, maar op die plek wordt men gewoon stil.
Letterlijk. Dat is gewoon denk ik een heel mooi voorbeeld hoe het eigenlijk zou moeten in mijn ogen dat je een creatief idee misschien niet zelf kan bedenken als opdrachtgever, maar wel dat idee snapt en daar ook het goede mee doet.
in de uitwerking?
[00:16:18] Speaker C: Kijk, wij hadden wat dat betreft dat we naar buiten wilden, dat we iets ronds wilden, dat we niet alleen maar binnen willen zitten, dat het bij ons te maken heeft met natuur en met hemel en aarde en dat dat het compleet zou maken, dat idee hadden we wel.
Maar hoe doe je dat dan? En ook al hebben we niet gedaan wat jullie bedacht hadden, Op een bepaald moment zei jij, of Esther, dat weet ik eigenlijk niet meer, zeiden, en dat was een hele belangrijke, zet die stenen vooral niet zo zoals je stenen gewoonlijk zet, maar behandel iedere steen als een eigen monument.
Weet je dat nog, dat dat een.
[00:16:56] Speaker B: Bepaald moment gebeurd is?
[00:16:56] Speaker A: Ja, dat kan ik me goed voorstellen.
[00:16:57] Speaker C: En dat gaf toen de doorslag, niet een boekenplank daarboven, maar dat gaf toen de doorslag om het zo, de binnenmuur van de kaosilo te Bekleden? Ja, te bekleden, zodat wij, als het ware, ook de geschiedenis en onze voorouders in de rug hadden, letterlijk en figuurlijk.
Dat was een belangrijk... Bij die buitenkapel, dat heeft zo lang geduurd voordat het op zijn plek viel. Dat had echt tijd nodig.
En ideeën en creativiteit en willoos laten op een bepaald moment. Ik heb wel eens gedacht, nou, alles is wel gelukt, maar ik heb wel eens gedacht, oh, dit is een ingewikkelde, om dat tot zijn rechter laten komen.
[00:17:37] Speaker A: Ik vind dat een van de mooiste stukjes van het hele complex.
Omdat daar zo mooi die symbiose, er komt heel veel samen. Ook symboliek, je zegt het zelf net ook al.
Er was een verzameling van al die kloostermoppen van heel Friesland, van kloosters uit heel Friesland.
Ja, dat is ook wel symboliek die erbij hoort. Het komt dan op deze plek weer allemaal samen op een hele goede manier. En daar zit creativiteit van ons in. En creativiteit in bloed, zweet en tranen van jullie.
[00:18:02] Speaker B: Ik vind het heel mooi dat je dit nu zegt, want ik vond het ook altijd een beetje lastig in onze relatie naar Esterdoe. die dan dus met een voorstel komt en dan gingen wij ermee en dan hadden we het idee, want dat was dus, want de volgende stap was, voordat Hinnen zei, was maak er boekenplanken van en ga die stenen dus allemaal in die boekenplanken neerzetten. Nou toen waren we met de technische uitvoering aan de gang, ja dan moeten we daar dus Ja, een soort boekenkast maken. Dan moeten die stenen erin gezet worden. Het gaat regenen, dat wordt vochtig, dat wordt groen, er komen krobben onder. En dan moeten we ieder jaar die zaak weer schoonmaken.
En toen kwam dat idee van individuele stenen een plek te geven door ze aan de binnenkant te zetten. die... En toen waren we nog bezig van hoeveel, want we konden heel moeilijk inschatten hoeveel oppervlakte we hadden met die stenen. Dat waren allemaal bieten en brokken.
[00:19:06] Speaker C: Stukken en beestjes.
[00:19:07] Speaker B: Hoe groot is die oppervlakte dan op een bepaald moment? En toen hebben wij, want we hebben die zitplaatsen daar zelf ingemaakt. Dat was ook een idee van... En toen kwam Wietse op een bepaald moment, daar hadden we dus betonstenen voor gebruikt. Ga die nou even afpleisteren. Oké, dat was ook weer zo klein. En daar wordt het ineens mooier van. En toen waren we bezig met metselen. Hebben we de metselaar, die dus ook alle metselwerk hier heeft gedaan, hebben we gevraagd. En die woont hier in Hilaard. Van, wil jij ons helpen? En die nam dus nog een collega mee. En toen zijn we op zaterdagmorgen gaan beginnen met metselen. En wij, als we willig zijn, waren we de aangevers. En die stenen lagen dus, en buiten en binnen, die hebben we dus gewoon at random naar binnen gehaald.
En toen zijn ze vanuit het midden, zijn ze begonnen met metselen. Dus Riens aan de ene kant en zijn compagnon aan de andere kant. Omdat wij niet wisten waar we uit zouden komen.
En het was een hele slechte morgen, het regende zo'n uur lang en we hadden daar wat een zeiltje overheen en toen waren we net begonnen en kregen we daar een regenbui. En toen liepen die voegen, die spoelden uit.
En toen zei hij ineens, hé, dit is nog mooier. Dus die verdiepte voegen, dat kwam gewoon omdat het ging regenen op dat moment.
[00:20:28] Speaker A: Ja, geweldig.
[00:20:29] Speaker B: En dat accentueert dus nu weer de individuele stenen. Want als je het volmetselt, wordt het toch weer een geheel. En nu is het een verzameling van individuele stenen.
[00:20:41] Speaker C: En wat bleek, ze begonnen te bouwen elk van een kant en te metselen en aan het eind, want er zit een opening in de silo waar je binnen kunt komen, toen waren de stenen precies. Er zijn nog een paar zonder een dorp- of stadsaanduiding of een kloosteraanduiding boven de ingang gekomen en toen was het klaar. En hij is klaar. Kan ook niks meer bij.
[00:21:03] Speaker B: Nee, want aanvankelijk hadden we ook nog het idee, dan laten we dat open en als er dan nog stenen bij komt, kunnen we ze nog toevoegen.
Maar toen er zo weinig overbleef, toen zeiden we, nee, we zetten door, we maken het helemaal af en dan is het ook in één keer klaar. Ja, ik vond het een prachtig proces.
[00:21:18] Speaker A: Zo moet het zijn. Zo moest het zijn. Prachtig, ja. Het is gewoon niet mooier.
Maar dat is eigenlijk wat je, denk ik, als architect het liefste wil. Dat je een soort...
De schilderijlijst misschien aanbiedt, maar de invulling daarvan moet de gebruiker doen.
Dan wordt het pas eigen.
[00:21:36] Speaker C: Dat is een beetje te bescheiden.
[00:21:38] Speaker A: Dat zie ik wel als mooi. In die kapelle is dat heel goed gelukt, denk ik, dat jullie dat ook hebben toegeegend op precies de goede manier.
[00:21:45] Speaker C: Ja, maar dat plan, daar was ik al vijftien jaar over aan het nadenken.
[00:21:49] Speaker A: Ja, maar dat is ook het mooie, dat heeft tijd nodig. Goede wijn doet er ook een tijdje over toch, om goed te worden?
[00:21:56] Speaker C: Zo is het.
[00:21:57] Speaker B: Maar ik vind, we hadden nu weer open dag en er kwamen er allerlei mensen heen en stond buiten en ik zat binnen. Maar je kunt er blijven verhalen vertellen.
Want het geeft ook aanleiding van de mensen die daar komen en binnen van dit plaats. Ze herkennen dingen en er ontstaan allerlei verhalen.
[00:22:18] Speaker A: Het heeft ook met de plek te maken volgens mij. Want ik ben natuurlijk ook vaak te gast als jij bijvoorbeeld Henk ook andere mensen uitlegt hoe jij er tegenaan kijkt.
We hebben verschillende groepen wel rondgeleid.
Ik vind het verhaal bij de Bron bijvoorbeeld, bij de Wel hier vlak naast ook wel heel mooi. Ik weet natuurlijk of jullie dat al verteld hadden.
Daar zit ook heel veel verhaal van het landschap direct al in.
Waarom is hier überhaupt een plek gekomen in het landschap? Dat heeft denk ik met die wel te maken, met die bron te maken.
En dat die nou nog steeds functioneert, vind ik zo'n schitterend onderdeel ook. Dat geeft een soort diepgang die je niet zo snel in andere projecten vindt.
[00:22:58] Speaker B: Voor mij is dat de ziel van het gebouw met de kelder hier beneden.
Waar toch de basis ligt, de verbinding met de geschiedenis.
Ik heb nu net dat nieuwe boek wat uitgekomen is, de Nederlandse landschappen.
Waar dus ook dit klei landschap wordt besproken en waar je ziet dus dat inmiddels een uitgesleten boornedal. En wat later weer opgevuld is met de verhoging van de waterstanden.
En hier hebben altijd mensen geleefd onder heel verschillende omstandigheden. Afhankelijk is het gebied wat altijd, iedere eb en vloed en langzamerhand, zodanig opgeslipt dat er ook gewoond kon worden. Toen de terpen, toen de dijken.
En altijd is hier dus een activiteit al geweest. En dat kon alleen maar, als de mensen hier woonden, wanneer daar schoon, zoet water was.
Zowel voor het vee als voor de mensen. En dan zie je dat zo'n oude put die hier zit, dat dan steeds hetzelfde prachtige water daar omhoog komt. En dat we nog steeds met de slangel aan de pomp dat water naar boven kunnen brengen.
[00:24:09] Speaker C: Dat is in de letterlijke zin.
En als je het mooi zegt, kun je ook zeggen in de overdrachtelijke zin dat dit een plek is waar mensen zich laven aan de bron en kunnen leven.
[00:24:22] Speaker A: Ja, mooi kan je het niet zeggen, denk ik.
En dat hebben jullie misschien, want dat vroeg ik me ook nog af.
Dat jullie voor deze plek kozen, dat was natuurlijk ook eigenlijk te gek voor woorden. Dat je een oud krot koopt en dat je zegt, dit is de plek voor ons. Hoe heb je dat bedacht, jullie met z'n allen? Want jullie hebben dat gevoeld op een of andere manier, van dit is het.
Terwijl de materie zelf best wel tranentrekkend was.
[00:24:45] Speaker C: Er wordt wel vaak gevraagd waar we getwijfeld hebben, waar we tegenslagen hebben gehad. Maar toen deze plek beschikbaar kwam en mogelijk een plek voor ons zou kunnen worden, heb ik geen twijfel meer gehad. Terwijl iedereen zei, je mag wel gek zijn.
[00:24:59] Speaker A: Maar waar zit hem dat in?
[00:25:00] Speaker C: Het verhaal, dat dit een plek is vanuit de middeleeuwen waar al een kloostergeschiedenis naar het verhaal gaat, is geweest waar je dus in de context die er is verder gaat en de geschiedenis van je voorouders meeneemt en op een nieuwe manier, totaal nieuwe manier weer verder gaat. Dus het verhaal, het landschap, de natuur, De stilte, de ruimte.
Dat verhaal is onbetaalbaar. Je kunt overal iets bouwen, maar je kunt dat verhaal niet... Dus toen dat hier was, toen dacht ik, hoe is het toch mogelijk?
Ja, ik was, ik ben in alle staten.
[00:25:46] Speaker A: Ja, schitterend.
[00:25:47] Speaker B: Dat geldt voor mij ook hoor. Dat was precies, ik heb dat.
Ja, natuurlijk zie je die gaten in de muur.
En natuurlijk zie je hoe dit, maar wat daaronder ligt en die basis en de ruimte hieromheen. Dat kun je allemaal bouwen.
Maar die plek kun je niet creëren. Dat is zo belangrijk. En dat gevoel wat je erbij hebt.
En ook dat je hier rondom ruimte om je heen hebt. Als je nou zou willen bouwen, je krijgt nooit toestemming om op zo'n plek te gaan bouwen. Als je niks was, nooit voor elkaar gekregen.
Dus deze plek en alles wat het was, was goud.
